Vier pijlers van mentale gezondheid

In de komende weken schrijf ik vier blogs over wat voor mij belangrijke pijlers zijn voor een goede mentale gezondheid. De vier pijlers worden uitgelegd en ik geef concrete tips om er mee aan de slag te gaan. Deze week gaat het over verwachtingen en geluk.

De vier pijlers

Blog 1: Meer dan je gedachten

Blog 2: Verwachtingen bepalen jouw geluk

Blog 3: Stress en (faal)angst – het moeten, moet eraf

Blog 4: Motivatie – wat maakt je blij, waar ben je goed in, wat is zinvol?

Deel 3: Stress en (faal)angst - het moeten, moet eraf

Jongeren, stress en faalangst

Veel jongeren ervaren al vroeg druk en stress in hun leven. Dit leidt al tot veel uitval op jonge leeftijd en moeilijk te herstellen schade op de lange termijn. Los van persoonlijk leed zijn de kosten voor de maatschappij erg hoog. Het voorkomen van stress en faalangst in het onderwijs en bij werkgevers zou veel meer aandacht moeten krijgen.

De kosten van iemand die uitvalt in het werk ligt gemiddeld op 70.000 Euro. Het is niet bekend wat de kosten zijn uitval bij scholieren en studenten door stress. Wel is bekend dat enorme hoeveelheden geld in het onderwijs verloren gaan door het vroegtijdig uitstromen van studenten en scholieren.

Ook is bekend dat meer dan de helft van de studenten serieuze stress ervaart (langdurig en een hoge mate van stress) en dat zelfs bij de basisschool rond de 7% en 27% op de middelbare school, stijgend naar 52% onder de studenten.

Het niveau van studie of het werk daarbij maakt niet zoveel uit. Jongeren ervaren stress door de verwachtingen die hun omgeving oplegt maar ook door het eigen gevoel te moeten presteren.

Waarom zouden we dus geen aandacht besteden aan mentale gezondheid en het voorkomen van stress en angst op scholen en de werkvloer?

Waar komt stress en faalangst vandaan?

We leven in een systeem waarin iedereen en alles met elkaar wordt vergeleken. Sociale media maakt het steeds maar weer vergelijken

met de ander nog veel extremer, terwijl iedereen weet dat sociale media niet de werkelijkheid laat zien. Mensen vergelijken zich continue met de schijnbaar succesvolle, knappe, sportieve of gelukkige mensen die foto’s en filmpjes van zichzelf laten zien. Het wekt de illusie dat iedereen een geweldig en super gelukkig leven heeft. Dat wil jij toch?

Daarnaast hebben we last van vastgeroeste systemen op scholen en de werkvloer. Het begint al op school met de cijfers. Iedereen heeft een acht en ik had een zes. Dat geeft een slecht gevoel. In werkelijkheid heeft natuurlijk niet iedereen een acht en maakt het ook al niet uit dat je een zes had. Maar ons hoofd (lees onze gedachten) zijn erg streng voor ons. Je wilt bij de beste horen, je vergelijkt je vooral met de personen om je heen die het beter doen en je krijgt complimentjes als je een acht hebt en over het algemeen niet als je een zes of lager hebt. Op de werkvloer is vaak weinig ruimte voor het maken van fouten, leren en reflecteren, het gaat veelal of productiviteit en (financiële) prestaties. Veel bedrijven hebben geen oog voor werkplezier en een goede mentale gezondheid.

Daarnaast ervaren wij druk om sociaal heel actief te zijn, te sporten en iedere vrije minuut te besteden aan leuke dingen en “moeten” jongeren gemiddeld nog zeker 3 uur per dag op hun telefoon om niets te missen (FOMO) van het leven van anderen. We moeten zo enorm veel van onszelf en onze omgeving dat we onszelf voorbij lopen en stress en angsten ontwikkelen.

De oorzaak van stress en (faal)angst ligt in verwachtingen die wij ons zelf en die de buitenwereld ons oplegt. Hoe hoger je de lat voor je zelf (of voor anderen) legt hoe groter de kans dat je vindt dat je onvoldoende presteert, niet kan voldoen aan verwachtingen en daarmee jezelf als afwijst.

Straf en belonen

Beloning en straf is een erg belangrijk aspect bij het ontwikkelen van stress en faalangst. Beloning vinden we uiteraard fijn, straf geeft een gevoel van het verkeerd doen, afwijzing en te falen. In de psychologie heeft het concept van straf en beloning altijd een grote rol gespeeld. Door straf en belonen kun je mensen conditioneren.

Als je steeds mentaal gestraft wordt omdat je niet kunt voldoen aan verwachtingen geeft je dat een slecht gevoel. Je wordt somber, opgefokt en angstig. Wordt je beloont voor wat je doet dan geeft dat een goed gevoel. Wanneer we de lat lager leggen, minder moeten en daarmee meer kunnen voldoen aan verwachtingen, belonen onze hersenen ons voor het voldoen aan realistische verwachtingen en heeft dit een positief effect op de mentale gezondheid.

Straf werkt logischerwijs de andere kant op. Steeds het gevoel krijgen dat je faalt, het niet goed genoeg doet, je het minder goed doet dan anderen en noem maar op heeft een negatief effect op jouw mentale gezondheid.

Waarom sommige mensen daar gevoeliger voor zijn dan andere is niet duidelijk. Genetische bepaling zal meewegen evenals de omgeving waar je opgroeit en hoe binnen deze omgeving met verwachtingen wordt omgegaan. Krijgt je vrijwel nooit een compliment en te horen dat het beter moet dan zul je sneller klachten krijgen dan in een omgeving waar je complimentjes krijgt en er minder druk wordt opgelegd.

Hoe met stress en (faal)angst om te gaan?

Heel eenvoudig gezegd moeten we onze verwachtingen omlaag bijstellen en wat minder streng voor ons zelf zijn om ons beter te voelen. En naar anderen toe moeten we minder snel een oordeel klaar hebben, iets vinden van de ander en mogen we wat meer complimentjes geven.

Het is weliswaar heel eenvoudig gesteld maar daar zit wel de kern in voor het bestrijden van stress en (faal)angst. Uiteraard vraagt het veel meer en zal vanuit de overheid, het onderwijs en het bedrijfsleven structureel gewerkt moeten worden aan een goede mentale gezondheid van onze jongeren.

Het is enorm belangrijk dat jongeren worden geholpen een juiste balans te vinden. Presteren op het juist niveau (niet te laag maar zeker ook niet te hoog), beloont worden voor successen en fouten mogen maken, zich prettig voelen bij wat ze doen en niet het idee hebben dat ze altijd bezig moeten zijn, heel succesvol moeten worden en gelukkig moeten zijn. Vooral het ‘moeten’ moet eraf!

De overheid

De overheid is redelijk actief op het vlak van de mentale gezondheid van jongeren. Er zijn diverse initiatieven opgestart en jongeren kunnen gebruik maken van hulplijnen vaak geïnitieerd of betaald door de overheid. Veel van de acties zijn helaas niet gericht op preventie maar op hulp op het vlak van mentale gezondheid.

Langzaamaan worden er ook initiatieven gestart om mentale gezondheid op school en in het bedrijfsleven aan te pakken. Preventie programma’s, informatieverstrekking en onderzoek. Het is helaas nog niet erg zichtbaar.  

Advies aan de overheid zou zijn om veel tijd te besteden aan preventie en het onderwijs en het bedrijfsleven actief te stimuleren aandacht te geven aan een goede mentale en fysieke gezondheid van onze jongeren.

Het onderwijs en het bedrijfsleven

Hoe vroeger in de keten stress en angst worden voorkomen hoe beter. Er ligt daarmee een enorme belangrijke rol bij het onderwijs. Nu groeien jongeren in het onderwijs op in een systeem waar stress en angst gekweekt wordt in plaats van voorkomen. Ook in het bedrijfsleven is er nog maar beperkt aandacht voor preventie.

Ieder bedrijf heeft er belang bij dat de medewerkers zich prettig voelen, kunnen werken zonder angst en niet langdurig aan stress worden blootgesteld. Het onderwijs zou zich er op moeten richten om jongeren te onderwijzen in mentale gezondheid. Hoe houdt ik mij staande in deze onstuimige wereld? Stress en angst hoort erbij maar hoe ga ik daar mee om? Hoe houd ik stress in angst hanteerbaar en wanneer heb ik hulp nodig?

Hiervoor dient het onderwijs serieuze aandacht te geven aan de belangrijkste onderwerpen die van invloed zijn op de mentale gezondheid: bewegen, gezond eten, voldoende slapen en werken aan de mentale weerbaarheid van jongeren.

Het onderwijs zou moeten werken aan het ontwikkelen van talenten en aandacht geven aan individuele kwaliteiten in plaats van de volle focus op een paar kernvakken. Zoals zo vaak lopen Scandinavische landen voorop met de ontwikkeling op het gebied van mentale gezondheid en een meer sympathiek onderwijssysteem (Kwaliteitsonderwijs Scandinavisch model een revolutie in onderwijs voor uitmuntendheid - FasterCapital)

Ouders en de thuissituatie

De thuissituatie en ouders (opvoeders) spelen uiteraard ook een belangrijke rol bij stress en angst. Het helpt het als er sprake is van een veilige omgeving waar je liefdevol wordt opgevangen en gesteund. Als opvoeders heb je een belangrijke rol bij de mentale weerbaarheid van je kinderen. Leg de lat niet te hoog, je mag je kind best wel een beetje uitdagen maar niet pushen of continue hoge eisen stellen aan prestaties.

Je kind raakt gemotiveerd van succesjes en complimenten niet van straf en het idee niet te voldoen. Een valkuil van veel ouders is dat zij hun kinderen wel corrigeren maar niet complimenteren. Zeker in de pubertijd als de afstand tussen ouder en kind groeit gaan gesprekken vaak alleen over zorgen of de dingen die je als ouders anders zou willen zien. Je hebt het gevoel dat je kind niets van je wil aannemen, niets is minder waard. Ook al blijven enthousiaste reactie van je puber uit reken maar dat een compliment, het gevoel gesteund te worden, het gevoel fouten te mogen maken jouw kind enorm helpt in zijn ontwikkeling.

Je eigen rol

Je maakt de beste keuzes wanneer je goed in je vel zit, durft te vertrouwen op je gevoel en je angst overboord gooit om te veranderen. Makkelijker gezegd dan gedaan maar niet onmogelijk.

Het is niet verstandig om vanuit een positie waarin je je slecht voelt (mentaal zwak) belangrijke keuzes te maken. Het is bekend dat mensen die veel stress ervaren of burn-out klachten hebben vaak switchen van baan en daarna helemaal ten onder gaan. Werk aan je mentale gezondheid.

De belangrijkste ingrediënten voor een goede mentale gezondheid zijn goed slapen, voldoende bewegen, juiste voeding en voldoende ontspanning. Dit betekent niet dat je nooit meer stress mag ervaren of af en toe heel druk bent maar als stress langdurig en op een hoog niveau blijft dan is dat geen goed startpunt voor het wisselen van baan of het maken van belangrijke beslissingen in je leven.

Iedereen is anders, iedereen heeft zijn eigen tempo en volgt zijn eigen weg. Hier en daar een beetje geholpen worden is prima maar gun het jezelf om op ontdekkingsreis gaan. In het tempo dat bij je past.

Wees nou eerlijk gaat het echt om het kiezen van de juist studie en carrière? Of gaat het erom dat je gelukkig en blij bent met de keuzes die je maakt. Dat je uitgedaagd worden, je talenten ontdekt en benut en dat wat je doet betekenisvol is? 

Eerdere blogs in deze reeks:

Blog 1: Meer dan je gedachten

Blog 2: Verwachtingen bepalen jouw geluk

Better Together Coaching richt zich op het coachen van jongeren. Better Together Coaching is actief in Gooi- en Eemland en Utrecht,

heeft een praktijk in Hilversum en werkt in onder andere Utrecht (Maarssen, Breukelen, De Bilt, Maartensdijk), Amersfoort (Soest, Baarn Bilthoven) en Hilversum (Loosdrecht, ’s Gravenland, Kortenhoef), Huizen, Bussum en Naarden.

Plan een intakegesprek online, thuis of op de praktijk